Domus Sapientiae: A Mariological and Christological Metaphor According to the Patristic, Theological, and Liturgical Tradition
Abstract
:1. Introduction1
2. The Metaphor domus Sapientiae in Greek Patristics
- Golden candlestick,
- Cloud that illuminates,
- Higher than the cherubs,
- living ark,
- Beautiful throne of the Most High,
- Golden urn that receives manna,
- vital table of the Word,
- Refuge of all Christians,
- That celebrate [you] with a sacred poem,
- Let’s say this: Palace of the Word [...].32
God save you, heaven, the noblest and cleanest abode in the whole world, which shines with the splendor of virtues as if they were stars: from where the Sun of justice was born [...]. Hail, throne elevated to the sublimity of glory, living seat, manifesting the seat of God in itself.39
God save you, Mother, the only one who knows no man, the only one intact among mothers [...]. God save you, Virgin who generates, the only one who gives birth among virgins, preserving the attributes of virginity among mothers, a surprising prodigy before the other [mothers].40
It is a perfectly admirable Palace because even the angelic Virtues themselves admire it, and it is a work that surpasses all thought. For this Palace, built without the intervention of any human architect, appears more sublime than heaven and broader than any creature, and no one lived in it except this architect, maker, and Creator of all heavenly and earthly things.42
3. The Metaphor domus Sapientiae According to Latin Church Fathers and Theologians
The Giant of two twin substances, Coming out from his conjugal bedroom, The royal palace of chastity, to run the road quickly. | Procedens de thalamo suo Pudoris aula regia, Geminae Gigas substantiae, Alacris ut currat viam.51 |
The offspring of supreme light Was born from the Virgin’s royal palace, Husband, Redeemer, Founder, Giant of his Church. | Genus superni luminis, processit aula virginis, Sponsus, redemptor, conditor, Suae gigas Ecclesiae.52 |
For neither a part of him [God the Son] remained in the Father nor a part of him descended to the Virgin, but he remained in the Father all that he was [God], and [remained] in the Virgin in all that he was not [man]: filling everything and containing the world, being a whole like God the Father, and building as a whole a house for himself in the Virgin’s womb—for it is written: “Wisdom has built her house” (Prov. IX,1)—, [Christ] is a whole in the everlasting Father, and a whole in the received man [human nature], a whole in heaven, and a whole on earth.62
Royal palace (aula) of God, ornament of paradise, glory of the kingdom; Shelter of life, bridge that penetrates heaven. Glowing ark and mighty scabbard of a doubly sharp sword, For the ascendant of God, high beacon of light. | Aula Dei, ornatus paradisi, gloria regni; hospitium vitae, pons penetrando polos. Arca nitens et theca potens gladii bis acuti, ara Dei adsurgens, luminis alta pharos.65 |
Beautiful royal palace of the heavenly King, Supported by the seven columns of wisdom: You lock up in your belly Whom the entire universe cannot contain. | Aula caelestis speciosa Regis, Fulta septenis sophiae columnas: Quem nequit totus cohibere mundus Claudis in alvo.78 |
Mary as the splendid honor of humankind, the Throne of the Eternal King, the House [built] by Wisdom based on seven columns. | Maria, decus hominum, Regis aeterni solium, Septem columnis edita Domus a Sapientia.79 |
You are the closed door of the temple, The Palace of the Supreme King: The Treasury of wealth For which we are redeemed. | Tu porta templi clausa, Superni Regis aula: Aerarium talenti, Per quod sumus redempti.80 |
The whole Trinity, God the Father, the Word, and the Holy Spirit, Made in you its mansion and fixed its seat; So now you offer yourself more abondantly, As a lesson for the devotion of the faithful. | Tecum tota Trinitas fecit mansionem, Pater, Verbum, Spiritus fixit sessionem; Propter quod nunc largius ad devotionem Teipsam fidelibus praebes lectionem.81 |
Hail, mother of the advocate [Jesus], Who, happy with his advice, Left the royal palace of the virgin womb, As if coming out of a bridal bedroom. | Ave, mater advocati, Qui beatus consilio, Aula ventris incorrupti Processit ut ex thalamo.87 |
Hail, singular Virgin, Rewarding virginal palace, In whose temple the Lord stands Who is also based in heaven. | Ave, Virgo singularis, Placens aula virginalis, Cujus in templo Dominus Et in coelo sedes ejus.88 |
Hail, the entrance of heaven, Divine room Of the one who is to us son, Brother and redemption. | Ave, coeli introitus, Divina habitatio, Cujus est nobis filius Et frater, et redemption.89 |
Hail, heavenly mansion, Through whose temple, We receive the incarnate The mercy of God. | Ave, coelestis mansio, De cujus templi medio, Suscepimus incarnatam Dei misericordiam.90 |
4. The domus Sapientiae Metaphor and Other Similar Symbolic Figures in Medieval Latin Liturgical Hymns
4.1. Tenth-Century Hymns
Mary, beauty of men. throne of the eternal king house built by Wisdom with seven columns; Recommend us with your supplicating prayer to the Judge who will come, concentrated on your praises so that he appears benign and placid. | Maria, decus hominum regis aeterni solium, septem columnis edita domus a sapientia; Tu nos venturo judici commenda prece supplici, tuis intentos laudibus mitis cernat ac placidus.109 |
4.2. Eleventh-Century Hymns
2a. Seat of Wisdom, Path of penance, house of chastity Relief and comfort For the miserable and medicine for sad, help for the repentant fallen | 2a. Sedes sapientiae, Via poenitentiae, Domus pudicitiae, Relevamen et solamen Miseris et tristibus, Medicamen, adjuvamen Lapsis poenitentibus.110 |
10a. Origin of clemency Title of prudence. 10b. mirror of justice [Seat of wisdom]. 11a. Source of abundant virtue, sweet and kind 11b. For whom the gate of glory Should have been opened. | 10a. Origo clementiae, Titulus prudentiae, 10b. Speculum justitiae, [Sedes sapientiae]. 11a. Fons virtutis nimiae, Dulcis et diligenda, 11b. Per quam porta gloriae Fuit aperienda.111 |
Wisdom has built A virginal house for herself. Christ, the supreme cleansing, Being clean dwells with her who is clean. | Domum sibi virgineam Construxit sapientia. Mundam quam mundus habitat, Christus, summa munditia.112 |
4.3. Twelfth-Century Hymns
Nourishing mother of the Word of God, Virgin full of grace King’s palace, sanctuary of the kings. That adorns the palaces. | Verbi Dei parens alma, Virgo plena gratia, Aula regis, sancta regum Adornans palatia.113 |
Hail, house closed to men, open to God in a wonderful way, the holiness and length of the days are convenient for you. | Ave domus clausa viro, Deo patens modo miro, te dierum sanctitudo decet atque longitudo.114 |
Hail, virginal bridal bed fiery and royal chamber, Throne of Wisdom Solomon’s blooming bed Gideon’s wet fleece bed of justice, which Christ left temporarily like a husband covered with flesh and hidden, taking what he was not, always remaining and preserving what he was eternally. | Salve, thorus virginalis, Cella flagrans et regalis, Thronus sapientiae, Lectus florens Salomonis, Vellus madens Gedeonis, Thalamus justitiae, De quo Christus tamquam sponsus Carne tectus et absconsus Processit temporaliter, Sumens illud, quod non erat, Manens semper perseverat, Quod fuit aeternaliter.115 |
4.4. Twelfth- and Thirteenth-Century Hymns
Always make us blameless and secured, imbued with faith and hope, give us charity, you who are not deceived by guilt, daughter of the supreme King, immaculate mother defend us, free us from sins, you who are beautiful enough, Trinity’s Palace like there is no other greater. | Nos culpis solutos semper fac et tutos, fide, spe, imbutos, caritatem da, culpis non fraudata, summi regis nata, mater illibata, tu pro nobis sta, solutos peccatis fac nos pulchra satis, aula trinitatis nulla major qua.116 |
4.5. Thirteenth-Century Hymns
6a. Your belly, oh maiden Is a conjugal thalamus, a palace, 6b. A throne hall, a temple, a cell A city, a tabernacle. | 6a. Venter tuus, o puella, Thalamus, palatium, 6b. Aula, domus, templum, cella Civitas, sacrarium.117 |
The king enters the palace From the sacred mansion, The door is firmly closed. With the key of Solomon. | Aulam rex ingreditur Sacrae mansionis, Porta firma clauditur Clave Salomonis.118 |
4.6. Fourteenth-Century Hymns
Rejoice, marble temple and city of the solstice crystal castle of the sun who does not know the twilight of the sun: make us a temple of chastity in which the throne of God is present, turn us into a castle of purity in which the solstice occurs. | Gaude templum marmoreum et civitas solstitii, castellum solis vitreum, solis occasus nescii: fac nos templum castitatis, in quo sit Dei solium, fac castellum puritatis, in quo fiat solstitium.119 |
Rejoice, dawn of the world, house of the new dawn, from which came the light of light and appeared in the world. | Gaude aurora saeculi, domus novi diluculi, de qua lux lucis prodiit et in mundo apparuit.120 |
The House of the chaste breast Is now built as the temple of God, which does not get infected from the outside not even inside it; Well, its supreme builder Does not do anything about it Since he is the creator of virtues. without having vices. | Domus pudici pectoris Templum Dei nunc struitur, Quae nulla labe deforis Aut intra se inficitur; Nam summus ejus artifex Nil agit in materia, Cum sit virtutum opifex Non habens in se vitia.121 |
Holiness agreed To your house, Lord, Which you deserved to favor All along the days, In the sense that from its origin She was not subjected to any sin. | Hanc domum tuam, Domine, Quae te fovere meruit Dierum longitudine, Hanc sanctitudo decuit, Quod ejus ab origine Nullo peccato subfuit.122 |
6a. Wisdom, which by a septiform gift Made you a throne for herself, Did not sculpt any equal or as good. 6b. In you the candor of chastity stands, In you the brilliance of clarity, The throne of the supreme majesty Is made of this matter. | 6a. Qui per septiforme donum Sibi fecit ex te thronum, Nullum tale vel tam bonum Sculpsit sapientia. 6b. In te candor castitatis, In te fulgor claritatis, Thronus summae majestatis Ex hac fit materia.123 |
Supreme King’s Palace, Emperor’s Throne, Husband’s Kneeler, You are the wife of the Creator. | Summi regis palatium, Thronus imperatoris, Sponsi reclinatorium, Tu sponsa creatoris”.124 |
Hail, Virgin, high seat Of the supreme King of the supreme law, In which the Governor of the universe Sits as Emperor of kings. | Ave, virgo, summae legis Sedes alta summi regis, In qua rerum gobernator, Regum sedet imperator.125 |
Beautiful wife, Rose without thorn, House of the Savior. | Sponsa speciosa, sine spina rosa, domus salvatoris.126 |
4.7. Fourteenth- and Fifteenth-Century Hymns
Hail, vessel of our salvation. True ark, vessel of virtue, Vessel of heavenly grace; Vessel smoothed with the greatest care, Decently crafted vessel By the hand of Wisdom. | Salve, nostri vas salutis, Arca vere, vas virtutis, Vas coelestis gratiae; Vas ad unguem levigatum, Vas decenter fabricatum Manu sapientiae.127 |
Hail manufactured house And decently compacted by the hand of Wisdom, who built it for herself And she strengthened it with pillars. Of septiform grace. | Salve, domus fabrefacta Atque decenter compacta Manu sapientiae, Sibi quam aedificavit Et columnis roboravit Septiformis gratiae.128 |
The Wisdom of God Chose you above all others, So that you would be her property her wife, her mother and her daughter. | Te Dei sapientia Elegit super omnia, Ut esses sibi propria Sponsa, mater et filia.129 |
4.8. Fifteenth-Century Hymns
Beautiful palace of the King of heaven supported with seven columns of Wisdom, you lock in your belly whom the whole world cannot contain. | Aula coelestis speciosa regis, fulta septenis sophiae columnis, Quem nequit totus cohibere mundus claudis in alvo.130 |
Oh Wisdom of God That reachs all things with strength, you got up gently the vices of fallen man. You assumed the form of a man in which you would accept death being born from the womb of a virgin so as not to be a consort of guilt. | O Dei sapientia, attingens cuncta fortiter, humani lapsus vitia sublevasti suaviter. Sumpsisti formam hominis, in qua mortem susciperes, ex alvo nascens virginis, ne consors culpae fieres.131 |
Oh, you, singular Virgin, Palace of Christ, star of the sea, That are called Θεοτόκος, Take pity on me now. | O tu virgo singularis, aula Christi, stella maris, quae Θεοτόκος vocaris, mihi jam compatiaris.132 |
Oh, how holy, how benign The mother of the Savior shines Venerable above all! Virgin worthy of all praise, Noah’s ark, Jacob’s ladder, Chastity cup, Palace of the Redeemer, Source of all sweetness, Joy of the angels, Who breastfeed the Son of God, The King of the universe. | O quam sancta, quam benigna super omnes venerabilis, fulget mater salvatoris! laude plena virgo digna, archa Noe, Jacob scala, vasculum pudoris, aula redemptoris, totius fons dulcoris. angelorum gaudium, lactans Dei filium, regem omnium.133 |
Mother of mercy, Path and vein of forgiveness, Foundation of the Church, And seat of Wisdom And form of holiness. | Mater misericordiae, Via et vena veniae, Fundamentum ecclesiae Sedesque sapientiae Formaque sanctimoniae.134 |
You are the door that closes And doesn’t know openings, Of which the prophet speaks, Not passable by any man, By which the Wisdom of God Comes in and goes out, Without breaking it when leaving, All violence away. | Tu es porta, quae clauditur Apertionis nescia, De qua propheta loquitur, Homini nulli pervia, Qua Dei sapientia Ingreditur, egreditur, Semota violentia Per egressum non frangit.135 |
Hail, Fountain of mercy, fertilized virgin, built by order of the supreme Wisdom, root of modesty never contaminated, rejoice, blessed Queen full of grace. | Ave, fons clementiae, Virgo fecundata, Summae sapientiae Nutu fabricata, Radix pudicitiae Nunquam inquinata, Gaude, plena gratiae Regina beata.136 |
Hail, light of grace, fertilized virgin Built by order of the supreme Wisdom, root of Wisdom never contaminated, blessed Queen source of mercy. | Ave, lumen gratiae, Virgo fecundata, Summae sapientiae Nutu fabricata, Radix sapientiae Nunquam inquinata, Fons misericordiae, Regina beata.137 |
Mansion of the Father’s Word, Beautiful vase provided [Holy] Spirit’s Palace, simple triclinium Of the three [divine] Persons. | Verbi Patris atrium, Vas provisum carum, Pneumatis palatium, Trium personarum Simplex hoc triclinium.138 |
4a. Hail, Virgin, Star of the sea, Mother of Wisdom, 4b. Hear, singular Virgin, Our prayers today. | 4a. Ave virgo stella maris, Mater sapientiae, 4b. Audi, virgo singularis. Preces nostras hodie.139 |
Hail, vessel of clemency, Deposit of grace, Harbor of true indulgence Medicine. Root of innocence, Morning Star, Seat of Wisdom, Queen of Heaven. | Ave, vas clementiae, Gratiae piscina, Verae indulgentiae Portus, medicina, Radix innocentiae, Stella matutina, Sedes sapientiae, Coelica regina.140 |
2a. Hail, healthy salvation, With a greeting you are pregnant By the Word of Wisdom. 2b. Hail, the only one who stops the Sun, And in childbirth you are not deflowered in the flower of virginity. | 2a. Salve, salus salutaris, Salutando gravidaris Verbo sapientiae, 2b. Salve, sola solem paris, Nec in partu defloraris Flore pudicitiae.141 |
3. Hail, source of joy, Flower of virginity, Fountain of mercy, Light of truth, House of Wisdom, Seat of honesty, Port of indulgence, Form of holiness. 4. Hail, light of grace, Very pleasing to God, Built by order Of the supreme Wisdom, Root of chastity, Never contaminated, Help [us] prepared For human misery. | 3. Ave, fons laetitiae, Flos virginitatis, Fons misericordiae, Lumen veritatis, Domus sapientiae, Sedes honestatis, Portus indulgentiae, Forma sanctitatis. 4. Ave, lumen gratiae, Deo valde grata, Summae sapientiae Nutu fabricata, Radix pudicitiae Nunquam inquinata, Humanae miseriae Succurre parata.142 |
Hail, flower of cleansing, Clean from frost, temperance myrtle, Medicine of the sick, With the gift of Wisdom Give the medicine To my wounded mind. | Ave, flos munditiae, Mundus a pruina, Myrthus temperantiae, Aegri medicina, Dono sapientiae Menti meae sauciae Medelam propina.143 |
O house of gold that the heavenly painter Painted subtly With all the virtues, So that in the world There is no one similar to you Not even among the angels nor among men. | O domus aurea, quam pictor coelitus Cunctis subtiliter pinxit virtutibus, Ut nec in angelis nec in hominibus Tibi sit similis in mundi partibus.144 |
You are the vessel of honor And Wisdom, Honor and rule Of all justice, Repair me with mercy, By the gifts of grace, to me, who am a vessel of wrath And outrage. | Tu vas honoris es ac sapientiae, Decus et regula omnis justitiae, Me irae vasculum et contumeliae Clementer repara per dona gratiae.145 |
Oh, land watered By the showers of grace, from which the flower of Wisdom, was born, Grant that for her virtues Of fragrancy I would head innocently To the paths of justice. | O terra pluviis compluta gratiae, Ex qua ortus est flos sapientiae, Cujus virtutibus da odorantiae, Insonter semitas pergam justitiae.146 |
Hail, oh fig tree That points out the summer, When you circle God the Father’s Word With the purple mantle of flesh, Oh ivory house Of the holy Trinity, Take me to the celestial spring With the blessed. | Ave, o ficulnea Signum dans aestatis, Cum circumdas trabea Carnis verbum patris, O domus eburnea Sanctae trinitatis, Ad verna aetherea Duc me cum beatis.147 |
Rejoice, you who became The joy of angels When you begot To the Wisdom of God, So you paid back Forgiveness for the sinner, Consolation for the sad, Glory to the Trinity. […] Rejoice, pious mother Of the Wisdom of God And abundant dispenser Of heavenly grace, Help the holy Church In everything, and resolve All my miseries. | Gaude, quae laetitiam Angelis fecisti, Quando sapientiam Dei genuisti, Peccatori veniam, Consolamen tristi, Trinitati gloriam tunc retribuisti. […] Gaude, sapientiae Dei pia nutrix, Ac coelestis gratiae Larga distributrix, Sanctae sis ecclesiae In cunctis adjutrix, Meaeque miseriae Totius solutrix.148 |
Hail, vessel of mercy, Hail, mother of dew, Full of Wisdom And of the love of God, Take away from me the virus Of malice and malevolence, Constricting us with ties Of true friendship. | Ave, vas clementiae, Ave mater roris, Plena sapientiae Deique amoris, Auferas malitiae Virus et livoris, Verae amicitiae Nos constringens loris.149 |
Rejoice, house of grace And of satiety, House of Wisdom And kindness, Give to the troubled children of the Church the gift of joy and prosperity. | Gaude, domus gratiae Ac satietatis, Domus sapientiae Ac benignitatis, Filiis ecclesiae Modo tribulatis Donum des laetitiae Et prosperitatis.150 |
Sapphire seat Of the supreme Wisdom, So that she resides in it During her childhood Like in her factory, Join us to grace [we are] Stained with scab or the dregs of guilt. | Summae sapientiae Sedes saphyrina, Tempore infantiae Ut in officina Qua resedit, gratiae Suae nos combina, Sordidatos scabie Culpae vel sentina.151 |
Hail, Virgin, Gate of Heaven, Gate of Wisdom, through which salvation came For the children of the Church, Grant the gift of forgiveness To those who praise you. | Ave, virgo, coeli porta, Porta Sapientiae, Per quam salus est exorta Filiis ecclesiae, Te laudantibus reporta Donum indulgentiae.152 |
Hear us, those of us who hail you with joy: The Supreme Wisdom Was born of you mercifully. Grant us to live Quietly and in the homeland. | Audi nos clamantes laete: Nata est clementer de te Summa sapientia. Da, vivamus in quiete Modo et in patria.153 |
Well!, mother of Jesus Christ, Mother, I say, of grace Since you conceived virginally To the fountain of Wisdom, And yet you remained a virgin Lacking the corruption of the flesh. | Euge, mater Jesu Christi, Mater inquam gratiae, Namque caste concepisti Fontem sapientiae, Tamen virgo permansisti Carnis carens carie.154 |
The Wisdom, which preserved you Of Adam’s injustice And sanctified you that way In grace, Prepared for herself A house, that lived In her childhood [during her pregnancy]. | Qui ab injustitia Adae te servavit Et ita in gratia te sanctificavit. Domum sapientia sibi se paravit, Sua in infantia quam inhabitavit.155 |
The ivory throne of the womb, Ornamented with these [precious] stones, Became the seat of Solomon, Who he is the true peaceful And also magnificent God, And [became] the return of the fugitive. | Ventris thronus eburneus, Ornatus his lapidibus Fit Salomonis sessio, Qui est verus pacificus Nec non Deus magnificus, Ac profugi regressio.156 |
5. The domus Sapientiae in Some Images of the Annunciation from the Fifteenth Century
6. Conclusions
Funding
Data Availability Statement
Conflicts of Interest
1 | This article is a part of the doctoral thesis for the “Compendium of Publications” modality in the International Doctorate in History, Culture and Thought at the University of Alcalá de Henares. |
2 | Hippolytus Portuensis, Pars I. Exegetica. Fragmenta in Proverbia. PG 10, 626. |
3 | Origen, In Exodum Homilia VI. PG 12, 340. |
4 | Gregorius Thaumaturgus, Homilia III. In Annunciatione sanctae Virginis Mariae. PG 10, 1171. |
5 | Ibid., 1178. |
6 | Efremus, Hymni de Nativitate 17, 5. |
7 | Gregorius Nyssenus, In Christi Resurrectionem Oratio Prima. PG 46, 615. |
8 | Gregorius Nyssenus, Contra Eunomium, 3, 44. PG 45, 579. |
9 | Ibid. |
10 | Cyrillus Alexandrinus, In Joannis Evangelium. Liber IV. Caput III. PG 73, 586–587. |
11 | Cyrillus Alexandrinus, Commentarius in S. Joannis Evangelium. Liber Quartus. Caput IV, 3. PG 73, 615. |
12 | Proclus Constantinopolitanus, Oratio VI. Laudatio sanctae Dei genitricis Mariae. PG 65, 758. |
13 | Hesychius Hierosolymitanus, Sermo V. De sancta Maria Deipara Homilia. PG 93, 1462. |
14 | Theodotus Ancyranus. Homilia VI in S. Deiparam et nativitatem Domini. PG 77, 1429. |
15 | Jacopus Sarugensis, Homilia de Mariae visitatione. In Álvarez Campos, 1981, vol. V, 54. |
16 | Jacopus Sarugensis, Homilia de beata Virgine Matre Dei Maria. In Álvarez Campos, 1981, vol. V, 11. |
17 | Procopius Gazensis, In Exodum 25, 26, 1. PG 87-1, 645–646. |
18 | Joannes Maxentius Antiochenus, Adunationis Verbi Dei ad propriam carnem. PG 86-1, 89–90. |
19 | Ibid., 91–92. |
20 | Leontius Byzantinus, Adversus Nestorianos. Liber IV, 9. PG 86-1, 1670. |
21 | Ibid |
22 | Ibid. |
23 | Ibid. |
24 | Ibid. |
25 | Ibid. |
26 | Ibid., 1670–1671. |
27 | Modestus Hierosolymitanus, Encomium in Dormitionem SanctissimaeDominae Nostrae Deiparae semperque Virginis Mariae. PG 86-2, 3285. |
28 | Germanus Constantinopolitanus, In Praesentationem SS. Deiparae. Sermo I. PG 98, 306. |
29 | Ibid. |
30 | Ibid., 307. |
31 | Ibid., 346. |
32 | Germanus Constantinopolitanus, Hymnus in Sanctam Dei Genitricem. PG 98, 454. |
33 | Andreas Cretensis, Oratio IV. In sanctam Nativitatem praesanctae Dominae nostrae Dei Genitricis, semperque virginis Mariae. PG 97, 867–870. |
34 | Andreas Cretensis, Oratio V. In sanctissimae Deiparae Dominae nostrae Annuntiationem. PG 97, 894–895. |
35 | Iohannes Damascenus, Homilia I In Nativitatem B.V. Mariae, 9. PG 96, 675. |
36 | Ibid., 679. |
37 | Iohannes Damascenus, Homilia II In Nativitatem B.V. Mariae, 11. PG 96, 690. |
38 | Ibid. |
39 | Ibid., 691. |
40 | Ibid. |
41 | Joannis Euboeensis, Sermo in Conceptionem Santae Deiparae. PG 96, 1487. |
42 | Ibid. |
43 | Ibid., 1499. |
44 | Cosmas de Maiuma (Cosmas Hierosolymitanus), Hymni. VI. Pro Magna Quinta Feria. PG 98, 478. |
45 | Josephus Hymnographus, Mariale. I. In pervigilio Nativitatis SS. Deiparae Canon I. PG 105, 983–986. |
46 | Josephus Hymnographus, Mariale. Theotocia seu Deiparae Strophae. PG 105, 1258. |
47 | Josephus Hymnographus, Mariale. Theotocia Ex Paracletica Graecorum. PG 105, 1295. |
48 | Ibid., 1303. |
49 | “Ipse ergo Rex Israel transivit hanc portam, ipse dux sedit in ea; quando Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. 1, 14), quasi Rex sedens in aula regali uteri virginalis, vel in olla ferventi […]. Utrumque enim diversis in codicibus invenitur. Aula regalis est virgo, quae non est viro subdita, sed Deo soli.” (Ambrosius Mediolanensis, De institutione virginis, XII, 79. PL 16, 324). |
50 | “Quid autem loquar quanta sit virginitatis gratia, quae meruit a Christo elegi, ut esset etiam corporale Dei templum, in qua corporaliter, ut legimus (Coloss. 2, 9) habitavit plenitudo divinitatis? Virgo genuit mundi salutem, virgo peperit vitam universorum”. (Ambrosius Mediolanensis, Epistula LXIII, 33. PL 16, 1249–1250). |
51 | Ambrosius Mediolanensis, Hymnus IV. PL 16, 1411. |
52 | Ambrosius Mediolanensis, Hymnus XII. PL 16, 1412. |
53 | “Neque enim terrenorum parietum constructiones, et silvestrium ligna culminum desiderabat, quae cum fuissent, manus dirueret hostilis; sed illud templum quaerebat, quod in hominum conderetur mentibus […], in quo habitaret Dominus Jesus, et unde ad redemptionem universorum procederet, ut in utero Virginis sacra reperieretur aula, in qua Rex habitaret coelestium, et corpus humanum Dei templum fieret; quod etiam, cum solutum esset, in triduo resuscitaretur”. (Ambrosius Mediolanensis, Epistola XXX, 3. PL 16, 1107). |
54 | “Dominus enim virtutum ipse est rex gloriae (Ps. 23, 10): ipse descendet in uterum virginalem, et ingredietur et egredietur Orientalem portam, quae semper est clausa (Ezech. 44); de qua Gabriel dicit ad Virginem: Spiritus sanctus veniet super te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi: propterea quod nascetur in te sanctum, vocabitur Filius Dei (Lc. 1, 35). Et in Proverbiis: Sapientia aedificavit sibi domum (Prov. 9, 1)”. (Hieronymus, Commentariorum in Isaiam Prophetam. Liber III. Caput VII, 14. PL 24, 110). |
55 | “Idoneum plane Maria Christo habitaculum, non pro habitu corporis, sed pro gratia originali. (Maximus Taurinensis, Homilia V. De eadem [ante natale Domini]. PL 57, 235). |
56 | “Mariae ergo uterum non uterum dixerim fuisse, sed templum; templum plane est, in quo habitat sanctum quidquid in coelo est: nisi quod super coelos aestimandum est, ubi quasi in secretiore tabernáculo mysterium a divinitate disponitur, quemadmodum a pluribus ascendatur ad coelum”. (Ibid., 236). |
57 | “Ceterum illud inexplicabile est et indicibile, quod est Pater et Filius, Filius Patris, Verbum Patris, virtus et sapientia Patris, in quo et per quem fecit Pater omnia. Hoc Verbum intellige Filium Dei, quem misit pro salute mundi, sicut propheta dixit: Misit Verbum tuum, et sanavit eos (Psal cvi).” (Maximus Taurinensis, Tractatus V. Contra Iudaeos. PL 57, 805). |
58 | “‘Sapientia aedificavit sibi domum (Prov. 9, 1)’… Hic certe agnoscimus Dei Sapientiam, hoc est, Verbum Patri coaeternum, in utero virginali domum sibi aedificasse corpus humanum, et huic, tamquam capiti membra, Ecclesiam subiunsisse”. (Augustinus Hipponensis, De Civitate Dei. Liber Decimus Septimus, 20. PL 41, 555). |
59 | “‘Domine, quis habitabit in tabernaculo tuo, aut quis requiescet in monte sancto tuo? Qui ingreditur sine macula et operatur iustitiam (Ps. 14, 1–2)’ [...] Omnis immaculatus ingreditur tabernaculum Domini, et ibi immaculatus efficitur. Jesus autem immaculatus solus virgineam aulam ingressus, ipsam tabernaculum a maculis carnalibus liberavit, et dedit sanctificationem potius quam accepit”. (Arnobius Junior, Commentarii in Psalmos. Psalmus XIV. PL 53, 340–341). |
60 | “Ille qui de limo terrae virginis primum hominem fecit, ipse in utero Virginis sanctae hominem in quo ipse habitaret sua incomprehensibili omnipotentia fabricavit, secundum quod legimus: Sapientia aedificavit sibi domum (Prov. IX,1).” (Arnobius Junior, Conflictus de Deo trino et uno. Liber II. PL 53, 275). |
61 | “Ingrediens namque sanctus Spiritus virgineam pudicitiae aulam, talem Christum, hominem factum ex ea fecit procedere, qui Perdita restauraret, et omnium delicta relaxaret, qui innocens innocentem sanguinem suum pro redemptione humanae fragilitatis effunderet, et per hominem visibilem Deus invisibilis unigenitum suum visibilem hominibus praesentaret”. (Eleutherius Tornacensis, Sermo De Incarnatione Domini. PL 65, 92). |
62 | “Neque enim pars ejus remansit in Patre, et pars ejus descendit in Virginem, cum totus in Patre maneret quod erat, et tutus in Virgine fieret quod non erat: totus cum Patre totum implens et continens mundum, totus sibi in utero Virginis aedificans domum (scriptum est enim: Sapientia aedificavit sibi domum (Prov., IX,1)), totus in Patre sempiterno, totus in homine suscepto, totus in coelo, totus in mundo”. (Fulgentius Ruspensis, Ad Trasimundum. Liber III. PL 65, 271). |
63 | “Sicut enim carnem suam in Virginis útero, faciente Patre, etiam ipse fecit (quia secundum humanam naturam de Christo scriptum est: […] Quia sapientia aedificavit sibi domum (Prov., IX,1)” (Fulgentius Ruspensis, Ad Trasimundum. Liber III. PL 65, 297). |
64 | “Nam et ipsum corpus Filii, et domum Scriptura sancta nominavit et templum, cum dicit Salomon: Sapientia aedificavit sibi domum (Prov., IX,1; et evangelista huic sensui concordans ait: Ipse autem dicebat de templo corporis sui (Joan, II, 21)” (Fulgentius Ruspensis, Ad Trasimundum. Liber III. PL 65, 302). |
65 | (Venantius Fortunatus, Miscellanea. Liber VIII. Caput VII. In laudem sanctae Mariae Virginis et matris Domini. PL 88, 281). |
66 | “Prophetia in Proverbiis in una eademque Christi persona sic declarat utramque naturam: […] divinam secundum illud: Necdum erant abyssi et ego jam concepta eram; humanam secundum hoc: Sapientia aedificavit sibi domum, corporis utique sui templum in quo Filius Dei inhabitaret, dum Verbum est caro factum.” (Isidorus Hispalensis, Collectio canonum S. Isidori Hisp. Adscripta. PL 84, 600). |
67 | “Quid sine reverentia occurris [Helvidius]? Quid sine pudore vexaris? Quare virginis nostrae principia corruptionis fine coarctas? Quam ob rem initia pudoris exitu actae procreationis infamas? Cur integritatem divinitate sacram humana conventione deturpas?” (Ildefonsus Toletanus, Liber de virginitate perpetua S. Mariae adversus tres infideles, II. PL 96, 61). |
68 | “Nolo hujus maiestatis vim irrumpas, ne possessionem Dei convexare ausu temerario pertentes, ne mansionem divinitatis noceas praesumptione contemptionis, ne domum Domini injuriis corruptionis confodias, ne portam domus Dei, ejus exitu clausam, a quocumque posse adiri contendas”. (Ibid.). |
69 | “Virtutum Deus est Dominus possesionis hujus. Coelorum rex est possessor juris istius. Omnipotens est artifex aedificii hujus. Solus egressor et custos est portae egressionis hujus”. (Ibid.). |
70 | “Hanc domum ingrediens non pudoris spolia tulit, sed egrediens integritate ditavit.” (Ibid.). |
71 | Jacques-Paul Migne places this sermon among the dubious works of St. Ildefonsus. |
72 | “Bona siquidem domus, charissimi, in qua tota simul divinitas illabitur Verbi, in qua sapientia Dei Patris septem sibi columnas erexit, super quam omnis innititur domus, et fabricatur Ecclesia”. (Ildefonsus Toletanus, Sermo III. De eadem Assumptione beatae Mariae III. PL 96, 257). |
73 | “Et pulchre Saul filius Jemini, id est dexterae meae dicitur, quia ipse sibi Christus ex divinitatis suae potentia condidit hominis substantiam, quam ex virgine nasciturus susciperet; juxta quod alibi legitur: Sapientia aedificavit sibi domum (Prov. IX)” (Beda Venerabilis, In Samuelem prophetam allegorica expositio. Liber II. PL 91, 559). |
74 | “Propter namque inviolatam pudoris aulam, virginitatem praedicat et ante partum, et in partu, et post partum: et propter verae nativitatis exortum, verum parientis partum confitetur”. (Ratramnus Corbeiensis, Liber de Nativitate Christi, 2. PL 121, 84). |
75 | “Quid est virgo in partu, ni pariens virgo? Et quid virgo post partum, nisi virgo perseverans post partum?” (Ibid.). |
76 | “Et homo est ex substantia matris in saeculo natus, id est totus homo cum corpore et anima, in omnia similis nobis absque peccato (Hebr. IV). Ex substantia matris, id est de aequalitate naturae matris. […] Unde Salomon dicit: Sapientia aedificavit sibi domum (Prov, IX): hoc est Christus aedificavit sibi Carnem de beata Maria”. (San Bruno Herbipolensis, Commentarium in Orationem Dominicam. PL 142, 566). |
77 | “Sicut ergo impossibile erat ut humani generis redemptio fieret, nisi Dei Filius de Virgine nasceretur; ita etiam necessarium fuerat ut Virgo, ex qua Verbum caro fieret, nasceretur. Oportebat quippe prius aedificari domum, in quam descendens coelestis Rex habere dignaretur hospitium. Illam videlicet, de qua per Salomonem dicitur: ‘Sapientia aedificavit sibi domum, excidit columnas septem (Prov. 9).’ [...] Quam utique aeterna Sapientia, quae attingit a fine usque ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter (Sap. 8), talem construxit quae digna fieret illum suscipere, et de intemeratae carnis suae visceribus procreare”. (Petrus Damianus, Sermo XLV. II. In Nativitate Beatissimae Virginis Mariae (VIII Sept.). PL 144, 741). |
78 | Petrus Damianus, Carmina et Preces. XLVII. In assumptione ipsius S. Virginis, Hymus ad vísperas. PL 145, 934–935. |
79 | Petrus Damianus, Carmina et Preces. LIII. Hymnus ad tertiam. PL 145, 936. |
80 | Petrus Damianus, Carmina et Preces. LXI. Rhythmus de S. Maria Virgine. PL 145, 938. |
81 | Ibid., 939. |
82 | “Quam [Mary] utique aeterna Sapientia, quae attingit a fine usque ad finem fortiter, et disponit omnia saviter (Sap. VIII), talem construxit quae digna fieret illum suscipere, et de intemeratae carnis suae visceribus procreare.” (Petrus Damianus, Sermo XLV. In Nativitate Beatissimae Virginis Mariae. PL 144, 741). |
83 | “Quam [María] nimirum sibi Sapientia domum aedificavit (Prov. IX), atque in ea per humilitatis assumptae mysterium velut in sacratissimo lectulo requievit.” (Petrus Damianus, Opusculum XXXIII. De bono suffragorum, Caput IV. PL 145, 566). |
84 | “Aula universalis propitiationis, causa generalis reconciliationis, vas et templum vitae et salutis universorum, nimium contraho merita tua, cum in me homunculo vili singulariter recenseo beneficia tua, quae mundus amans gaudet, gaudens clamat esse sua”. (Anselmus Cantuariensis, Orationes sive Meditationes. 7. Oratio ad Sanctam Mariam pro impetrando eius et Christi amore. In Obras completas de San Anselmo, Madrid, Biblioteca de Autores Cristianos, 1953, vol. 2, 316). |
85 | “Tu namque Domina admirabilis singulari virginitate, amabilis salutari fecunditate, venerabilis inaestimabili sanctitate, tu ostendisti mundo Dominum suum et Deum suum quem nesciebat, tu visibilem exhibuisti mundo creatorem suum quem prius non videbat, tu genuisti mundo restauratorem quo perditus indigebat, tu peperisti mundo reconciliatorem quem reus non habebat”. (Ibid.). |
86 | “O beata Dei genitrix, virgo Maria, templum Dei vivi, aula Regis aeterni, sacrarium Spiritus sancti”. (Anselmus Cantuariensis, Oratio LV. Ad eamdem Sanctam Virginem Mariam. PL 158, 961). |
87 | Anselmus Cantuariensis, Hymni et Psalterium de Sancta Virgine Maria. Psalterium Dominae nostrae (Pars I). PL 158, 1037. |
88 | Ibid. |
89 | Ibid., 1040. |
90 | Ibid. |
91 | “Noli despicere bonitatem figuli qui te plasmavit et fecit et voluit; ipse est Dei virtus, et Dei sapientia (I Cor. 1) quae in utero Virginis aedificavit sibi domum.” (Ivo Carnotensis, Decreti Pars VI. De clericis. PL 161, 534). |
92 | “Etenim Spiritus sanctus domum istam non manufactam templum Dominici corporis, sapienter per semetipsum aedificavit, decenter exornavit, gloriose ac feliciter dedicavit (III Reg. VII,8). Aedificavit, inquam, in ipsa Verbi incarnatione, exornavit in illius veri hominis manifestatione, dedicavit in ejusdem sacrosancta resurrectione.” (Rupertus Tuitensis, De glorificatione Trinitatis et Processione Sancti Spiritus. Liber IX. PL 169, 181). |
93 | “quae videlicet domus recte intelligitur fabrica corporis Christi, etenim ipsa est “domus quam sapientia sibi aedificavit (Prov. IX)”,” (Rupertus Tuitensis, Commentaria in duodecim Prophetas Minores. In Joel. Liber I. PL 168, 254). |
94 | “Honorabilis et praedicabilis femina, digna Deo virgo Maria domus Domini appellatur, in qua porta orientalis clausa semper esse perhibetur. Recto nomine Maria, domus, id est templum Domini dicitur, quia Deus ipse habitavit in ea, et per sanctificationem Spiritus, et per humanam conceptionem”. (Goffridus Vindocinensis, Sermo IV. In Nativitate Domini IV. PL 157, 249). |
95 | “Servata itaque divinae proprietate naturae, in utero virginis factus est caro, et perfectus homo in veritate carnis et animae, et per portam templi quae respicit ad Orientem, quae nec per se patuit, nec ab alio aperta fuit, processit de virgine matre”. (Ibid., 250). |
96 | “Ad hanc beatissimam virginem Deus Pater ex se genitum Filium misit, ut ipse Dei Filius, virginis etiam filius fieret et sponsus”. (Goffridus Vindocinensis, Sermo VIII. In omni festivitate B. Mariae Matris Domini. PL 157, 267). |
97 | “Hoc Pater disposuit charitate, Filius voluntate complevit, Spiritus sanctus paravit thalamum et ornavit, id est ab omni corruptione peccati mundavit virginis uterum, et multiplici sanctitate replevit. Ibi tanquam in aula regia Deus qui omnia ante creaverat, seipsum creavit in Maria”. (Ibid.). |
98 | “Vere beneplacitum fuit Deo habitare in te, quando ex ipsa illibata carnis tuae substantia, quasi de lignis Libani, architectura ineffabili, domum sibi aedificavit Dei Sapientia”. (Bernardus Claraevallensis, Ad Beatam Virginem deiparam. Sermo panegyricus. PL 184, 1011). |
99 | “In ipsa [Maria] quippe et ex ipsa, Sapientia aedificavit sibi domum (Prov. ix, i), in ipsa et ex ipsa paravit sibi thronum, cum in ea et ex ea corpus aptavit sibi ita ad omnia perfectum et congruum, ut et domus ei sit ad quiescendum, et thronus ad judicandum, quod primo tabernaculum ei fuit ad pugnandum, et cathedra ad docendum.” (Bernardus Claraevallensis, De Annuntiatione Domini. Sermo I. PL 185, 117). |
100 | “Ego quippe sum aeterna Dei sapientia, cui aeterna et paterna ineat omnipotentia cum benignitate, quae Spiritus Dei est. Quocirca templum corporis mei templum totius Trinitatis est in quo templo, qui videt me, vide et Patrem meum (Joan. xiv, 9), pariterque Spiritum sanctum.” (Gerhohi Rheicherspergensis, Commentarium in Psalmos, Pars II. Psal. XXVII. PL 193, 1220–1221). |
101 | “El licet quodammodo specialiter ego sapientia aedificaverim mihi domum sive templum hoc non manufactum, dum solummodo ego Dei sapientia sim incarnata, non Pater aut Spiritus sanctus: tamen dum mihi aeternae sapientiae consubstalitialis creditur aeterna potentia et aeterna bonitas, id est Pater et Spiritus sanctus, templum corporis mei, quod ego sapientia, ego Verbum, ego Filius inhabito per suscriptionem Incarnationis, Pater quoque ac Spiritus sanctus inhabitant per plenitudinem divinitatis suae”. (Ibid.). |
102 | “Domus corpus Christi designat, sicut Salomon dicit: Sapientia aedificavit sibi domum (Prov. IX,1. Sapientia quippe sibi domum condidit, cum unigenitus Dei Filius in seipse intra uterum virginis, mediante anima, humanum sibi corpus creavit. Sic namque corpus unigeniti domus Dei dicitur, sicut etiam templum vocatur, ita vero ut unus idemque Dei, atque hominis filius ipse sit qui inhabitat ipse, qui habitatur.” (Garnerius Sancti Victoris, Gregoriana. Liber XIII. Caput VI. PL 193, 395). |
103 | “Ecce palatium mirificis impensis constructum, sed et gazis incomparabilibus locupletatum; solique Deo Dei Filio locupletatum”. (Petrus Cellensis, Sermo VI. In Adventu Domini. In eodem tempore VI Adventu. PL 202, 649–654). |
104 | “Propter fortitudinem civitas quam fundavit Altissimus; propter virginitatis integritatem hortus conclusus, fons signatus, porta clausa, Libanus non incisus, propter sanctitatem templum Dei, porta sanctuarii, arca Dei, sacrarium Spiritus sancti; propter gloriam aula regis, cella aromatum, fons hortorum, paradisus deliciarum”. (Petrus Blesensis, Sermo XXXVIII. In Nativitate Beatae Mariae. PL 207, 673). |
105 | “Haec est sapientia de qua loquimur: haec est sapientia quae aedificavit sibi domum, hic est Christus Dei virtus, et Dei sapientia. Sapientia aedificavit sibi domum, quia Jesus Christus in habitationem uterum Mariae elegit. Haec est domus pudici pectoris. […]: haec est domus Dei et porta coeli”. (Ibid.). |
106 | “Christus autem conceptus est ex Spiritu Sancto et Maria Virgine, venit ad corpus incoinquinatum, in quo Sapientia aedificavit sibi domum (Prov. IX).” (Helinandus Frigidi Montis, Sermo X. In Ramis Palmarum III. PL 211, 562). |
107 | “[Maria] ad aeterno praedestinata fuit velut in conjugem patris spirituum, et commune cum illo haberet filium et esset mater Filii Dei, sacrarium Spiritus sancti, templum totius Trinitatis, propria domus sapientiae, sicut scriptum est: Sapientia aedificavit sibi domum (Prov. IX).” (Helinandus Frigidi Montis, Sermo XIX. In Assumptione B. Mariae I. PL 212, 638). |
108 | “Occurrit enim tota Trinitas, etsi non motu locali, tamen influentia favorabili, laetitia principali et gloria deiformi. Tota siquidem beata Trinitas te cognovit, Maria, sponsam castae dilectionis, aulam sanctae inhabitationis, officinam mirae operationis. Vel distinctive dicamus: Cognovit beatam Mariam Pater domum suae maiestatis”. (Bonaventura de Balneoregio, De Assumptione B. Virginis Mariae. Sermo III. In Obras de San Buenaventura, Madrid, Biblioteca de Autores Cristianos, 1963), vol. 4, 706–707). |
109 | Hymnus 575. De s. Maria. hymni. Ad tertiam. Mone, 390. |
110 | Hymnus 68. In Assumptione BMV. AHMA 9, 55. |
111 | Hymnus 68. In Assumptione BMV. AHMA 9, 56. |
112 | Hymnus 16. In Nativitate BMV. Ad Vesperas. AHMA 14, 170. |
113 | Hymnus 143. De beata Maria V. AHMA 10, 108. |
114 | Hymnus 504. Psalterium Mariae. Mone, 238. |
115 | Hymnus 90. Jubilus de singulis membris BMV. AHMA 15, 110. |
116 | Hymnus 498. Oratio super Ave maris stella. Mone, 223. |
117 | Hymnus 151. De beata Maria V. AHMA 10, 113. |
118 | Hymnus 358. De S. Maria. Mone, 51. |
119 | Hymnus 472. [De gloriosa virgine Maria] ad nonam. Mone, 187. |
120 | Hymnus 469. [De gloriosa Virgine Maria] ad primam. Mone, 182. |
121 | Hymnus 14. De conceptione BMV. In 2 Nocturno. Responsoria. AHMA 5, 55. |
122 | Hymnus 14. De conceptione BMV. In 3 Nocturno. Ad laudes. Antiphonae. AHMA 5, 56. |
123 | Hymnus 69. De beata Maria V. AHMA 8, 63. |
124 | Hymnus 491. De b. Maria v. Mone, 211. Published also, with the title Hymnus 91. De Beata Maria V., en AHMA 9, 74 |
125 | Hymnus 504. Psalterium Mariae. Mone, 250. |
126 | Hymnus 596. Laudes Mariae. Mone, 409. |
127 | Hymnus 52. Salutationes BMV. AHMA 15, 69. |
128 | Hymnus 52. Salutationes BMV. AHMA 15, 72. |
129 | Hymnus 75. In Annuntiatione BMV. AHMA 15, 101. |
130 | Hymnus 369. De Maria matre domini. Mone, 62. |
131 | Hymnus 342. De praesentatione b. Mariae, ad vesp. hymnus. Mone, 30. |
132 | Hymnus 563. Ad b. virg. Mariam. Mone, 371. |
133 | Hymnus 598. Laudes Mariae v. Mone, 410. |
134 | Hymnus 51. De Nominibus BMV. AHMA 15, 65. |
135 | Hymnus 94. Acrostichon super “Ave Maria”. AHMA 15, 122. |
136 | Hymnus 108. Ad B. Mariam V. AHMA 15, 134. |
137 | Hymnus 109. Ad B. Mariam V. AHMA 15, 135. |
138 | Hymnus 110. Ad B. Mariam V. AHMA 15, 136. |
139 | Hymnus 140. De beata Maria V. AHMA 10, 107. |
140 | Hymnus 113. De B. Maria V. AHMA 15, 139. |
141 | Hymnus 78. De beata Maria V. AHMA 8, 68. Published also, with the title Hymnus 141. De beata Maria V., in AHMA 10, 107. |
142 | Udalricus Wessofontanus, Hymnus 21. “O pulcherrima mulierum”. AHMA 6, 60. Published also, with the title Hymnus 512. De beata virgine, in Mone, 291. |
143 | Udalricus Wessofontanus, Hymnus 21. “O pulcherrima mulierum”. AHMA 6, 61. |
144 | Udalricus Wessofontanus, Hymnus 24. Centinomium Beatae Virginis. Primae partis. Caput quartum. AHMA 6, 74. |
145 | Udalricus Wessofontanus, Hymnus 24. Centinomium Beatae Virginis. Primae partis. Caput quartum. AHMA 6, 75. |
146 | Udalricus Wessofontanus, Hymnus 24. Centinomium Beatae Virginis. Primae partis. Capitulum quintum. AHMA 6, 83. |
147 | Udalricus Wessofontanus, Hymnus 25. Laudatorium B.V.M. Prima Pars. Ad Matutinum. I. AHMA 6, 88. |
148 | Udalricus Wessofontanus, Hymnus 25. Laudatorium B.V.M. Prima Pars. Ad Matutinum. III.AHMA 6, 90. |
149 | Udalricus Wessofontanus, Hymnus 25. Laudatorium B.V.M. Quarta Pars. Ad Tertiam. I. AHMA 6, 97. |
150 | Udalricus Wessofontanus. Hymnus 25. Laudatorium B.V.M. Sexta Pars. Ad Nonam. III. AHMA 6, 105. |
151 | Udalricus Wessofontanus, Hymnus 42. Abecedarius 2. AHMA 6, 141. |
152 | Udalricus Wessofontanus, Hymnus 48. Rosarium I. IV. AHMA 6, 155. |
153 | Udalricus Wessofontanus, Hymnus 50. Rosarium III. III. AHMA 6, 162. |
154 | Udalricus Wessofontanus, Hymnus 50. Rosarium III. IV. AHMA 6, 162. |
155 | Udalricus Wessofontanus, Hymnus 52. Rosarium 2. I. AHMA 6, 168. |
156 | Udalrichus Wessofontanus, Hymnus 14. Super Ave Maria. AHMA 6, 46. |
157 | We have studied this topic in two articles: “Interpretaciones de los Padres de la Iglesia greco-oriental sobre la domus Sapientiae y su influencia en el tipo iconográfico de la Anunciación del siglo XV”, Imago. Revista de Emblemática y Cultura Visual 13 (2021), 111–135; and “The House/Palace in Annunciations of the 15th Century. An Iconographic Interpretation in the Light of the Latin Patristic and Theological Tradition”, Eikón Imago, 10 (2021), 391–406. |
158 | Fra Filippo Lippi, L’Annunciazione delle Murate, c. 1443–1450. Alte Pinakothek, Munich. Photo Wikipedia: https://es.m.wikipedia.org/wiki/Archivo:Fra_Filippo_Lippi_014.jpg (accessed on 20 February 2025) |
159 | Fra Carnevale, The Annunciation, c. 1445–1450. The Alte Pinakothek, Munich. Photo Wikimedia Commons: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Fra_Carnevale_-_The_Annunciation_-_WGA04250.jpg (accessed on 20 February 2025 |
160 | Francesco del Cossa, The Annunciation, 1472. Gemäldegalerie Alte Meister, Staatliche Kunstsammlungen, Dresden. Photo Wikimedia Commons: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Francesco_del_Cossa_-_The_Annunciation_-_Google_Art_Project.jpg (accessed on 20 February 2025) |
161 | Gentile Bellini, The Annunciation, c. 1475. Thyssen-Bornemisza Museum, Madrid. Photo Wikipedia: https://es.m.wikipedia.org/wiki/Archivo:Gentile_bellini,_annunciazione.jpg (accessed on 20 February 2025) |
162 | Carlo Crivelli, The Annunciation with Saint Emidius, 1486, The National Gallery, London. Photo Wikipedia: https://es.m.wikipedia.org/wiki/Archivo:The_Annunciation,_with_Saint_Emidius_-_Carlo_Crivelli_-_National_Gallery.jpg (accessed on 20 February 2025) |
163 | Sandro Botticelli, The Annunciation, c. 1490. Art Gallery and Museum, Glasgow. Photo Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Annunciation_(Botticelli,_Glasgow)#/media/File:AnnunciazioneBotticelli-1490.jpg (accessed on 20 February 2025) |
164 | Pietro del Donzello, The Annunciation, 1498, Basilica di Santo Spirito, Florence. Photo Basilica di Santo Spirito, Firenze: https://www.basilicasantospirito.it/la-basilica/pietro-del-donzello-annunciazione/ (accessed on 20 February 2025) |
165 | Pinturicchio, The Annunciation, 1501. Cappella Baglioni, Collegiata di Santa Maria Maggiore, Spello. Photo Wikimedia Commons: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Cappella_Baglioni_by_Pinturicchio_(Spello)?uselang=it#/media/File:Pinturicchio_-_The_Annunciation_-_WGA17768.jpg (accessed on 20 February 2025) |
References
Primary Sources
AHMA, 5. Dreves, Guido María. 1892. Analecta Hymnica Medii Aevi, 5. Historiae rhythmicae. Liturgische Reimofficien des Mittelalters. Erste Folge. Aus Handschriften und Wiegendrucken. Leipzig: Fues’s Verlag (R. Reisland).AHMA, 6. Dreves, Guido María. 1889. Analecta Hymnica Medii Aevi, 6. Udalricus Wessofontanus. Ulrich Stöcklins von Rottach Abts zu Wessobrunn 1438–1443 Reimgebe und Leselieder mit Ausschuss der Psalterien. Leipzig: Fues’s Verlag (R. Reisland).AHMA, 8. Dreves, Guido María. 1890. Analecta Hymnica Medii Aevi, 6. Sequentiae ineditae. Liturgische Prosen des Mittelalters aus Handschriften und Wiegenbrucken. Erste Folge Leipzig: Fues’s Verlag (R. Reisland).AHMA, 9. Dreves, Guido María. 1890. Analecta Hymnica Medii Aevi, 9. Sequentiae ineditae. Liturgische Prosen des Mittelalters aus Handschriften und Wiegenbrucken. Zweite Folge. Leipzig: O. R. Reisland.AHMA, 10. Dreves, Guido María. 1891. Analecta Hymnica Medii Aevi, 10. Sequentiae ineditae. Liturgische Prosen des Mittelalters aus Handschriften und Wiegenbrucken. Dritte Folge. Leipzig: O. R. Reisland.AHMA 14, Dreves, Guido María. 1893. Analecta Hymnica Medii Aevi, 14. Hymnarius Severinianus. Das Hymnar der Abtei S. Severin in Neapel nahc den Codices Vaticanus 7172 und Parisinus 1092, Leipzig: O.R. Reisland.AHMA, 15. Dreves, Guido María. 1893. Analecta Hymnica Medii Aevi, 15. Pia dictamina. Reimgebete und Leselieder des Mittelalters. Erste Folge. Aus Handschriften und Wiegendrucken, Leipzig: O.R. Reisland.Álvarez Campos, Sergio, ed. 1970–1981. Corpus Marianum Patristicum. Burgos: Aldecoa, 8 vols.Ambrosius Mediolanensis. De institutione virginis, XII, 79. PL 16, 324.Ambrosius Mediolanensis. Epistula LXIII, 33. PL 16, 1249–1250.Ambrosius Mediolanensis. Hymnus IV. PL 16, 1411.Ambrosius Mediolanensis. Hymnus XII. PL 16, 1412.Ambrosius Mediolanensis. Epistola XXX, 3. PL 16, 1107.Andreas Cretensis. Oratio IV. In sanctam Nativitatem praesanctae Dominae nostrae Dei Genitricis, semperque virginis Mariae. PG 97, 867–870.Andreas Cretensis. Oratio V. In sanctissimae Deiparae Dominae nostrae Annuntiationem. PG 97, 894–895.Anonymus hymnographus, Hymnus 12. En Sergio Alvarez Campos, Corpus Marianum Patristicum, Burgos, Aldecoa, 1981, vol. V, 171.Anselmus Cantuariensis. 1953. Obras completas de San Anselmo, Madrid: Biblioteca de Autores Cristianos, 2 vols.Anselmus Cantuariensis. Orationes sive Meditationes. 7. Oratio ad Sanctam Mariam pro impetrando eius et Christi amore. In Obras completas de San Anselmo, Madrid: Biblioteca de Autores Cristianos, vol. 2, 316.Anselmus Cantuariensis. Oratio LV. Ad eamdem Sanctam Virginem Mariam. PL 158, 961.Anselmus Cantuariensis. Hymni et Psalterium de Sancta Virgine Maria. Psalterium Dominae nostrae (Pars I). PL 158, 1037–1040.Arnobius Junior. Commentarii in Psalmos. Psalmus XIV. PL 53, 340–341.Arnobius Junior. Conflictus de Deo trino et uno. Liber II. PL 53, 275.Augustinus Hipponensis. De Civitate Dei. Liber Decimus Septimus, 20. PL 41, 555.Beda Venerabilis. In Samuelem prophetam allegorica expositio. Liber II. PL 91, 559.Bernardus Claraevallensis. Ad Beatam Virginem deiparam. Sermo panegyricus. PL 184, 1011.Bernardus Claraevallensis. De Annuntiatione Domini. Sermo I. PL 185, 117.Bonaventura de Balneoregio. De Assumptione B. Virginis Mariae. Sermo III. In San Buenaventura. 1963. Obras de San Buenaventura. Vol. IV. Teología mística. Madrid: Biblioteca de Autores Cristianos, vol. IV, 706–707.Buenaventura, San. 1963. Obras de San Buenaventura. Vol. IV. Teología mística. Madrid: Biblioteca de Autores Cristianos.Bruno Herbipolensis. Commentarium in Orationem Dominicam. PL 142, 566.Cosmas Hierosolymitanus. Hymni. VI. Pro Magna Quinta Feria. PG 98, 478.Cyrillus Alexandrinus. In Joannis Evangelium. Liber IV. Caput III. PG 73, 586–587.Cyrillus Alexandrinus. Commentarius in S. Joannis Evangelium. Liber Quartus. Caput IV, 3. PG 73, 615.Efremus Syrus. Hymni de Nativitate 12, 2. In Corpus Marianum Patristicum. Álvarez Campos, ed. 1970. vol. II, 487. Burgos: Aldecoa.Efremus Syrus. Hymni de Nativitate 17, 5. In Corpus Marianum Patristicum. Álvarez Campos, ed. 1970. vol. II, 492. Burgos: AldecoaEleutherius Tornacensis. Sermo De Incarnatione Domini. PL 65, 92.Fulgentius Ruspensis. Ad Trasimundum. Liber III. PL 65, 271–302.Garnerius Sancti Victoris. Gregoriana. Liber XIII. Caput VI. PL 193, 395.Gerhohi Rheicherspergensis. Commentarium in Psalmos, Pars II. Psal. XXVII. PL 193, 1220–1221.Germanus Constantinopolitanus. In Praesentationem SS. Deiparae. Sermo I. PG 98, 306–346.Germanus Constantinopolitanus. Hymnus in Sanctam Dei Genitricem. PG 98, 454.Goffridus Vindocinensis. Sermo IV. In Nativitate Domini IV. PL 157, 249–250.Goffridus Vindocinensis. Sermo VIII. In omni festivitate B. Mariae Matris Domini. PL 157, 267.Gregorius Nyssenus. In Christi Resurrectionem Oratio Prima. PG 46, 615Gregorius Nyssenus. Contra Eunomium, 3, 44; PG 45: 579.Gregorius Nyssenus, In Canticum Canticorum. Homilia XIII. PG 44, 1054.Gregorius Thaumaturgus. Homilia III. In Annunciatione sanctae Virginis Mariae. PG 10, 1171–1178.Gregorius Thaumaturgus, Homilia I in Annunciatione VirginisMariae. PG 10, 1151.Gregorius Thaumaturgus, Homilia III in Annunciationem Virginis Mariae. PG 10, 1174.Guerricus Igniacensis Abbas, Sermo I. In Assumptione B. Mariae. PL 185, 189.Helinandus Frigidi Montis. Sermo X. In Ramis Palmarum III. PL 211, 562.Helinandus Frigidi Montis. Sermo XIX. In Assumptione B. Mariae I. PL 212, 638.Hesychius Hierosolymitanus. Sermo V. De sancta Maria Deipara Homilia. PG 93, 1462.Hieronymus Stridonensis. Commentariorum in Isaiam Prophetam. Liber III. Caput VII, 14. PL 24, 110.Hippolytus Portuensis. Pars I. Exegetica. Fragmenta in Proverbia. PG 10, 626.Honorius Augustodunensis, Sigillum Beatae Mariae ubi exponuntur Cantica Canticorum. PL 172, 495–518.Hymnus 1. In Nativitate Domini. AHMA 44, 13.Hymnus 2. Crinale B. M. V. Mone, 270. Also included in AHMA 3, 34.Hymnus 2. AHMA 20, 37.Hymnus 3. Cantio de Domina. AHMA 2, 150.Hymnus 3. In Sanctificatione Conceptionis BMV. In 2. Nocturno. Antiphonae. AHMA 17, 22.Hymnus 5. Sertum Christi. AHMA 36, 228.Hymnus 6. De Fecunditate sanctae Mariae. AHMA 19, 12.Hymnus 6. De Beata Maria V. In 1. Vesperis. Super Psalmos. AHMA 45a, 23.Hymnus 8. Sertum beatae Mariae V. AHMA 36, 242.Hymnus 9. In Vigilia Natalis Domini. Ad Laudes. AHMA 23, 13.Hymnus 11. De Adnuntiatione. B. V. M. AHMA 2, 154.Hymnus 11. Rosarium beatae Mariae V. Auctore Iacobo Merlone Horstio. AHMA 36, 265.Hymnus 12. De conceptione BMV. In 3 Nocturno. Responsoria. AHMA 5, 49.Hymnus 12. Ad Benedicamus. AHMA 20, 222.Hymnus 13. De Assumptione B. M. V. AHMA 2, 155.Hymnus 14. De conceptione BMV. In 2 Nocturno. Responsoria. AHMA 5, 55.Hymnus 14. De conceptione BMV. In 3 Nocturno. Ad laudes. Antiphonae. AHMA 5, 56.Hymnus 15. De beata Maria V. In 2 Vesperis. AHMA 24, 52.Hymnus 16. In Nativitate BMV. Ad Vesperas. AHMA 14, 170.Hymnus 20. AHMA 1, 63.Hymnus 21. Hymnus in nativitate Domini ad vesperas. AHMA 2, 36Hymnus 22. De laude sanctae Mariae. AHMA 19, 25.Hymnus 24. AHMA 1, 65.Hymnus 25. De Praesentatione BMV. In 3. Nocturno. Responsoria. AHMA 24, 78.Hymnus 32. In festo Paschatis. AHMA 9, 89.Hymnus 34. De sanctissima Trinitate. AHMA 37, 38.Hymnus 35. AHMA 20, 61.Hymnus 42. AHMA 1, 82.Hymnus 43. Hymnus de beata Maria. AHMA 2, 46.Hymnus 45. Infra Octavam Assumptionis BMV. AHMA 39, 50.Hymnus 47. De Conceptione BMV. Ad Laudes. AHMA 11, 35Hymnus 49. De Nominibus et Titulis BMV. AHMA 15, 61–62.Hymnus 50. De Nominibus BMV. AHMA 15, 64.Hymnus 51. De B.V. Maria. AHMA 4, 39.Hymnus 51. De Nominibus BMV. AHMA 15, 65.Hymnus 52. Salutationes BMV. AHMA 15, 70.Hymnus 52. Salutationes BMV. AHMA 15, 69–72.Hymnus 53. De septem Gaudiis BMV. In 2. Nocturno. Antiphona. AHMA 24, 162.Hymnus 56. AHMA 1, 95.Hymnus 56. In Nativitate BMV. AHMA 9, 48.Hymnus 56. In Nativitate BMV. AHMA 9, 49.Hymnus 58. Horae beatae Mariae V. Ad Vesperas. AHMA 30, 136.Hymnus 60. In Annunciatione BMV. AHMA 9, 51.Hymnus 63. De Beata Maria V. AHMA 39, 63.Hymnus 68. In Assumptione BMV. AHMA 9, 55–56.Hymnus 69. De beata Maria V. AHMA 8, 63.Hymnus 69. De Beata Maria V. AHMA 39, 67.Hymnus 70. De Beata Maria V. Ad Matutinum. AHMA 12, 48.Hymnus 72. In Assumptione BMV. AHMA 9, 59.Hymnus 73. De Beata Maria V. AHMA 37, 74.Hymnus 74. De Gaudiis BMV. AHMA 15, 101.Hymnus 74. De Beata Maria V. Ad Laudes. AHMA 16, 63.Hymnus 75. In Annuntiatione BMV. AHMA 15, 101.Hymnus 78. De beata Maria V. AHMA 8, 68.Hymnus 79. In Conceptione BMV. Ad Matutinum. AHMA 12, 51.Hymnus 81. De beata Maria V. AHMA 9, 67.Hymnus 81. De Beata Maria V. AHMA 40, 88.Hymnus 81. AHMA 20, 139.Hymnus 84. De Beata Maria V. AHMA 40, 90.Hymnus 85. In Assumptione BMV. Ad Sextam. AHMA 11, 55.Hymnus 87. Ad B. Mariam V. AHMA 15, 107.Hymnus 88. In Festo Reliquiarum BMV. Ad Laudes. AHMA 11, 56.Hymnus 90. Jubilus de singulis membris BMV. AHMA 15, 110.Hymnus 91. De Beata Maria V. AHMA 9, 74Hymnus 93. De Beata Maria V. AHMA 42, 98.Hymnus 93. AHMA 1, 117.Hymnus 94. De beata Maria V. AHMA 9, 76.Hymnus 94. Acrostichon super “Ave Maria”. AHMA 15, 122.Hymnus 95. Super Ave Maria. AHMA 30, 201.Hymnus 98. Ad B. Mariam V. AHMA 15, 124.Hymnus 98. Super Ave Maria. AHMA 30, 206.Hymnus 98. De Beata Maria V. AHMA 40, 101.Hymnus 101. AHMA 1, 121.Hymnus 101. De Beata Maria V. AHMA 8, 81–82.Hymnus 102. In Purificatione BMV. AHMA 7, 116.Hymnus 103. In Assumptione B. M. V. AHMA 10, 95.Hymnus 103. Alphabetum archangelicum in laudem BMV. AHMA 15, 129.Hymnus 104. In Assumptione BMV. AHMA 14, 108.Hymnus 104. Oratio deV.M. matre Jesu. AHMA 15, 129.Hymnus 104. Super Ave Maria. AHMA 30, 211.Hymnus 105. De Beata Maria V. AHMA 40, 105Hymnus 107. Ad B. Mariam V. AHMA 15, 133.Hymnus 108. Ad B.Mariam V. AHMA 15, 135.Hymnus 108. Ad B. Mariam V. AHMA 15, 134.Hymnus 109. Ad B. Mariam V. AHMA 15, 135.Hymnus 110. Ad B. Mariam V. AHMA 15, 136.Hymnus 112. AHMA 20, 100.Hymnus 113. De B. Maria V. AHMA 15, 139.Hymnus 113. De Beata Maria V. AHMA 40, 111.Hymnus 116. Super Ave Maria. AHMA 30, 229.Hymnus 118. De Beata Maria V. AHMA 40, 114.Hymnus 119. Ad B. Mariam V. AHMA 15, 142.Hymnus 122. De Beata Maria V. AHMA 40, 116–117.Hymnus 122. De B. Maria V. AHMA 15, 148.Hymnus 122. Super Ave Maria. AHMA 30, 237.Hymnus 122. De Beata Maria V. AHMA 40, 116.Hymnus 124. De Beata Maria V. AHMA 42, 119.Hymnus 126. Carmina de Laudibus Virginis. AHMA 46, 169.Hymnus 130. De Nominibus BMV. AHMA 31, 132.Hymnus 134. Oratio ad laudem beatae Mariae, matris Domini. AHMA 46, 176.Hymnus 135. Super Ave Maria. AHMA 30, 251.Hymnus 136. Super Ave Maria. AHMA 30, 253.Hymnus 136. De Beata Maria V. AHMA 46, 182.Hymnus 137. Thalamus beatae Mariae V. AHMA 31, 137.Hymnus 139. AHMA 1, 144.Hymnus 140. De beata Maria V. AHMA 10, 107.Hymnus 141. De beata Maria V., in AHMA 10, 107.Hymnus 143. De beata Maria V. AHMA 10, 108.Hymnus 150. Super Ave Maria. AHMA 30, 270.Hymnus 151. De beata Maria V. AHMA 10, 113.Hymnus 156. Super Ave Maria. AHMA 30, 281.Hymnus 157. De Beata Maria V. AHMA 46, 209.Hymnus 173. AHMA 20, 133.Hymnus 173. De Beata Maria V. AHMA 46, 218.Hymnus 178. AHMA 1, 164.Hymnus 184. AHMA 1, 169.Hymnus 186. AHMA 1, 170.Hymnus 188. AHMA 1, 171.Hymnus 191. AHMA 20, 150.Hymnus 193. AHMA 20, 151.Hymnus 196. AHMA 20, 153.Hymnus 210. AHMA 20, 165.Hymnus 216. AHMA 1, 184.Hymnus 235. AHMA 20, 179.Hymnus 243. AHMA 20, 184.Hymnus 326. De conceptione s. Mariae virg. Mone, 11.Hymnus 342. De praesentatione b. Mariae, ad vesp. hymnus. Mone, 30.Hymnus 358. De S. Maria. Mone, 51.Hymnus 364. De eadem. [Annunciatione]. Mone, 57.Hymnus 365. De b. Maria v. Mone, 58.Hymnus 366. Ad eandem. [B. Mariam Virginem]. Mone, 59.Hymnus 369. De Maria matre domini. Mone, 62.Hymnus 373. De b. Maria v. Mone, 67.Hymnus 400. Ave Maria. Mone, 107.Hymnus 422. Hymni domini Anselmi de s. Maria, matre domini. Mone, 132.Hymnus 469. [De gloriosa Virgine Maria] ad primam. Mone, 182.Hymnus 472. [De gloriosa virgine Maria] ad nonam. Mone, 187.Hymnus 473. De gloriosa b. Maria. Ad vesperas. Mone, 188–189.Hymnus 487. Super antiphona Salve regina. Mone, 203.Hymnus 491. De b. Maria v. Mone, 211.Hymnus 498. Oratio super Ave maris stella. Mone, 223.Hymnus 504. Psalterium Mariae. Mone, 234–250.Hymnus 505. Letania de domina nostra Virgine Maria. Mone, 260–261.Hymnus 510. Ad b. Mariam v. Mone, 285.Hymnus 512. De beata virgine. Mone, 290–291.Hymnus 563. Ad b. virg. Mariam. Mone, 371.Hymnus 575. De s. Maria. hymni. Ad tertiam. Mone, 390.Hymnus 596. Laudes Mariae. Mone, 409.Hymnus 598. Laudes Mariae v. Mone, 410.Hymnus 600. Laudes Mariae. Mone, 411.Ildefonsus Toletanus. Liber de virginitate perpetua S. Mariae adversus tres infideles, II. PL 96, 61.Ildefonsus Toletanus. Sermo III. De eadem Assumptione beatae Mariae III (Opera Dubia). PL 96, 257.Iohannes Damascenus. Homilia I In Nativitatem B.V. Mariae, 9. PG 96, 675–679.Iohannes Damascenus. Homilia II In Nativitatem B.V. Mariae, 11. PG 96, 690–691.Isidorus Hispalensis. Collectio canonum S. Isidori Hisp. Adscripta. PL 84, 600.Ivo Carnotensis. Decreti Pars VI. De clericis. PL 161, 534.Jacopus Sarugensis. Homilia de Mariae visitatione. In Corpus Marianum Patristicum. Álvarez Campos, ed. 1981. vol. V, 54. Burgos: Aldecoa.Jacopus Sarugensis. Homilia de beata Virgine Matre Dei Maria. In Corpus Marianum Patristicum. Álvarez Campos, ed. 1981. vol. V, 11. Burgos: Aldecoa.Joannes Maxentius Antiochenus. Adunationis Verbi Dei ad propriam carnem. PG 86-1, 89–92.Joannis Euboeensis. Sermo in Conceptionem Santae Deiparae. PG 96, 1487–1499.Josephus Hymnographus. Mariale. I. In pervigilio Nativitatis SS. Deiparae Canon I. PG 105, 983–986.Josephus Hymnographus. Mariale. Theotocia seu Deiparae Strophae. PG 105, 1258.Josephus Hymnographus. Mariale. Theotocia Ex Paracletica Graecorum. PG 105, 1295–1303.Leontius Byzantinus. Adversus Nestorianos. Liber IV, 9. PG 86-1, 1670–1671.Maximus Taurinensis. Homilia V. De eadem [ante natale Domini]. PL 57, 235–236.Maximus Taurinensis. Tractatus V. Contra Iudaeos. PL 57, 805.Modestus Hierosolymitanus. Encomium in Dormitionem SanctissimaeDominae Nostrae Deiparae semperque Virginis Mariae. PG 86-2, 3285.Mone, Franz Josef. 1854. Hymni Latini Medii Aevi. E codd. Mss. Edidit et adnotationibus illustravit Franc. Jos. Mone. Tomus Secundus. Hymni ad. B.V. Mariam, Friburgi Brisgoviae, Sumptibus Herder. Quoted with the abbreviation Mone.Origen. In Exodum Homilia VI. PG 12, 340.Petrus Blesensis. Sermo XXXVIII. In Nativitate Beatae Mariae. PL 207, 673.Petrus Cellensis. Sermo VI. In Adventu Domini. In eodem tempore VI Adventu. PL 202, 649–654.Petrus Damianus. Sermo XLV. II. In Nativitate Beatissimae Virginis Mariae (VIII Sept.). PL 144, 741.Petrus Damianus. Carmina et Preces. XLVII. In assumptione ipsius S. Virginis, Hymnus ad visperas. PL 145, 934–935.Petrus Damianus. Carmina et Preces. LIII. Hymnus ad tertiam. PL 145, 936.Petrus Damianus. Carmina et Preces. LXI. Rhythmus de S. Maria Virgine. PL 145, 938–939.Petrus Damianus. Sermo XLV. In Nativitate Beatissimae Virginis Mariae. PL 144, 741.Petrus Damianus. Opusculum XXXIII. De bono suffragorum, Caput IV. PL 145, 566.Philippus de Harveng. Epistola V. Philipphi ad Joannem. PL 203, 38.Proclus Constantinopolitanus, Oratio VI. Laudatio sanctae Dei genitricis Mariae. PG 65, 758.Procopius Gazensis. In Exodum 25, 26, 1. PG 87-1, 645–646.Ratramnus Corbeiensis. Liber de Nativitate Christi, 2. PL 121, 84.Rupertus Tuitensis. De glorificatione Trinitatis et Processione Sancti Spiritus. Liber IX. PL 169, 181.Rupertus Tuitensis. Commentaria in duodecim Prophetas Minores. In Joel. Liber I. PL 168, 254.Theodotus Ancyranus. Homilia VI in S. Deiparam et nativitatem Domini. PG 77, 1429.Udalricus Wessofontanus. Hymnus 14. Super Ave Maria. AHMA 6, 46.Udalricus Wessofontanus. Hymnus 21. “O pulcherrima mulierum”. AHMA 6, 60–61.Udalricus Wessofontanus. Hymnus 24. Centinomium Beatae Virginis. Primae partis. Caput quartum. AHMA 6, 74–75.Udalricus Wessofontanus. Hymnus 24. Centinomium Beatae Virginis. Primae partis. Capitulum quintum. AHMA 6, 83.Udalricus Wessofontanus. Hymnus 25. Laudatorium B.V.M. Prima Pars. Ad Matutinum. I. AHMA 6, 88.Udalricus Wessofontanus. Hymnus 25. Laudatorium B.V.M. Prima Pars. Ad Matutinum. III. AHMA 6, 90.Udalricus Wessofontanus. Hymnus 25. Laudatorium B.V.M. Quarta Pars. Ad Tertiam. I. AHMA 6, 97.Udalricus Wessofontanus. Hymnus 25. Laudatorium B.V.M. Sexta Pars. Ad Nonam. III. AHMA 6, 105.Udalricus Wessofontanus. Hymnus 42. Abecedarius 2. AHMA 6, 141.Udalricus Wessofontanus. Hymnus 48. Rosarium I, IV. AHMA 6, 155.Udalricus Wessofontanus. Hymnus 50. Rosarium III, III. AHMA 6, 162.Udalricus Wessofontanus. Hymnus 50. Rosarium III, IV. AHMA 6, 162.Udalricus Wessofontanus. Hymnus 52. Rosarium 2, I. AHMA 6, 168.Venantius Fortunatus. Miscellanea. Liber VIII. Caput VII. In laudem sanctae Mariae Virginis et matris Domini. PL 88, 281.Secondary Sources
- Bastero de Eleizalde, Juan Luis. 1995. María, Madre del Redentor. Pamplona: EUNSA. [Google Scholar]
- Bonarrigo, Luigi. 2018. Maria Sposa dello Spirito Santo nella teología contemporanea. Lugano: Eurpress. Siena: Cantagalli. [Google Scholar]
- Calero de los Ríos, Antonio María. 2010. María, signo de esperanza cierta. Manual de Mariología. Madrid: Editorial CCS. [Google Scholar]
- Casás Otero, Jesús. 2015. Tota Pulchra. María, esplendor de la belleza divina. Salamanca: Secretariado Trinitario. [Google Scholar]
- Castaño Félix, Ángel. 2019. María “Sedes Sapientiae”, Mariología. Madrid: EDICE. [Google Scholar]
- Cerbelaud, Dominique. 2005. María. Un itinerario dogmático. Salamanca: Ed. San Esteban. Madrid: Edibesa. [Google Scholar]
- De Fiores, Stefano. 1992. Maria madre di Gesù. Sintesi storico salvifica (Corso di Teologia Sistematica). Bologna: Edizioni Deboniane. [Google Scholar]
- de La Potterie, Ignace. 1995. Marie dans le mystère de l’Alliance. Paris: Desclée. [Google Scholar]
- de La Soujeole, Benoît-Dominique. 2007. Initiation à la théologie mariale: “Tous les âges me diront bienheureuse”. Paris: Parole et silence. [Google Scholar]
- Fernández, Domiciano. 1999. María en la historia de la salvación. Ensayo de una mariología narrativa. Madrid: Publicaciones Claretianas. [Google Scholar]
- Forte, Bruno. 1993. María, la mujer icono del misterio. Ensayo de mariología simbólico-narrativa. Salamanca: Sígueme. [Google Scholar]
- García Paredes, José Cristo Rey. 2015. Mariología. Madrid: Biblioteca de Autores Cristianos. [Google Scholar]
- Hauke, Manfred. 2021. Introduction to Mariology. Washington, DC: The Catholic University of America Press. [Google Scholar]
- Ponce Cuéllar, Miguel. 2001. María, Madre del Redentor y Madre de la Iglesia. Barcelona: Herder. [Google Scholar]
- Pozo, Cándido. 2005. María, nueva Eva. Madrid: Biblioteca de Autores Cristianos. [Google Scholar]
- Salvador-González, José María. 2013. Flos de radice Iesse. Aproximación hermenéutica al motivo del lirio en la pintura gótica española de La Anunciación a la luz de fuentes patrísticas y teológicas. Eikón Imago 2: 183–222. [Google Scholar]
- Salvador-González, José María. 2016a. In virga Aaron Maria ostendebatur. A new interpretation of the stem of lilies in the Spanish Gothic Annunciation from patristic and theological sources. De Medio Aevo 5: 117–44. [Google Scholar]
- Salvador-González, José María. 2016b. Per aurem intrat Christus in Mariam. An iconographic approach to the conceptio per aurem in Italian Trecento painting from patristic and theological sources. De Medio Aevo 5: 83–122. [Google Scholar]
- Salvador-González, José María. 2020. The bed in images of the Annunciation of the 14th and 15th centuries. A dogmatic symbol according to Greek-Eastern Patrology. Imago. Revista de Emblemática y Cultura Visual 12: 7–31. [Google Scholar]
- Salvador-González, José María. 2021. The bed in images of the Annunciation (14th–15th centuries): An iconographic interpretation according to Latin Patristics. De Medio Aevo 10: 77–93. [Google Scholar] [CrossRef]
- Salvador-González, José María. 2022. Facta est Maria fenestra coeli. The ray of light passing through a window in images of the Annunciation from the theological perspective. Biblica et Patristica Thoruniensia 15: 39–85. [Google Scholar] [CrossRef]
- Salvador-González, José María. 2024. Thalamus Dei. The Bed in Images of the Annunciation. Its Iconography and Doctrinal Explanation. Madrid: Dykinson. Madrid: Sindéresis. [Google Scholar]
- Scheffczyk, Leo. 2010. María, Madre y acompañante de Cristo. Valencia: EDICEP. [Google Scholar]
- Stock, Klemens. 1999. María, la madre del Señor, en el Nuevo Testamento. Madrid: Edibesa. [Google Scholar]
Disclaimer/Publisher’s Note: The statements, opinions and data contained in all publications are solely those of the individual author(s) and contributor(s) and not of MDPI and/or the editor(s). MDPI and/or the editor(s) disclaim responsibility for any injury to people or property resulting from any ideas, methods, instructions or products referred to in the content. |
© 2025 by the author. Licensee MDPI, Basel, Switzerland. This article is an open access article distributed under the terms and conditions of the Creative Commons Attribution (CC BY) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/).
Share and Cite
Salvador-González, J.M. Domus Sapientiae: A Mariological and Christological Metaphor According to the Patristic, Theological, and Liturgical Tradition. Religions 2025, 16, 289. https://doi.org/10.3390/rel16030289
Salvador-González JM. Domus Sapientiae: A Mariological and Christological Metaphor According to the Patristic, Theological, and Liturgical Tradition. Religions. 2025; 16(3):289. https://doi.org/10.3390/rel16030289
Chicago/Turabian StyleSalvador-González, José María. 2025. "Domus Sapientiae: A Mariological and Christological Metaphor According to the Patristic, Theological, and Liturgical Tradition" Religions 16, no. 3: 289. https://doi.org/10.3390/rel16030289
APA StyleSalvador-González, J. M. (2025). Domus Sapientiae: A Mariological and Christological Metaphor According to the Patristic, Theological, and Liturgical Tradition. Religions, 16(3), 289. https://doi.org/10.3390/rel16030289