Methotrexate as a Single Agent for Treating Pulmonary Sarcoidosis: A Single Centre Real-Life Prospective Study

Wstęp: Kortykosteroidoterapia jest według aktualnych wytycznych WASOG/ATS/ERS leczeniem pierwszego rzutu u chorych na przewlekłą sarkoidozę. Jest to leczenie obarczone wysokim ryzykiem wystąpienia objawów ubocznych, które pogarszają rokowanie odległe. J ednocześnie nie ma pewności, że glikokortykosteroidy (GKS) modyfikują naturalny przebieg choroby. Celem pracy była ocena skuteczności i bezpieczeństwa leczenia metotreksatem (MTX) w monoterapii chorych na przewlekłą sarkoidozę płucną. Materiał i metody: Do leczenia zakwalifikowano 50 chorych na przewlekłą sarkoidozę płuc potwierdzoną badaniem histopatologicznym, 28 M i 22 K, w średnim wieku 45.55 ± 8.9 roku, ze średnim czasem trwania choroby do włączenia MTX wynoszącym 12.34 ± 20.49 roku. W latach 2004–2013 zastosowano u tych chorych MTX w monoterapii, w dawkach 10 mg lub 15 mg tygodniowo. Czterdziestu jeden pacjentów było wcześniej leczonych GKS. Wszyscy mieli wykonywane badania laboratoryjne, czynnościowe oraz radiologiczne układu oddechowego przed rozpoczęciem leczenia i w trakcie monitorowania skuteczności (co 6 miesięcy) oraz bezpieczeństwa terapii (co 4–6 tygodni). Do analizy statystycznej oceniającej skuteczność leczenia włączono 49 chorych. Na podstawie retrospektywnej analizy wyników badań czynnościowych (FEV1, FVC, TLC, DLCO) wykonanych na zakończenie leczenia, w porównaniu z wynikami badań czynności płuc przed podaniem MTX (poprawa o 10% w zakresie FEV1, FVC, TLC lub o 15% DLCO), wyodrębniono chorych, u których stwierdzono obiektywną, istotną poprawę wskaźników czynnościowych płuc po leczeniu (grupa “z obiektywną poprawą po leczeniu”). Wyniki: Okres leczenia wynosił od 6 do 24 miesięcy, średnio 60.75 ± 34.1 tygodnia. W całej grupie istotną poprawę po leczeniu MTX stwierdzono dla SaO₂ min (%) (p = 0.043) oraz dla DSaO₂ (%) (p = 0.048) ocenianej w czasie testu 6-minutowego marszu. Istotnie lepsze efekty leczenia uzyskano w grupie otrzymującej 15 mg MTX tygodniowo oraz u chorych, którzy otrzymali sumarycznie większą dawkę MTX podczas całej kuracji. Istotną statystycznie różnicę po 6 miesiącach leczenia między grupami leczonymi 15 mg v. 10 mg tygodniowo stwierdzono dla DLCO% pred (73.27 ± 12.7 vs. 63.15 ± 16.4; p = 0.03). Obiektywną poprawę po leczeniu stwierdzono u 25 pacjentów (55%). Chorzy, u których stwierdzono obiektywną poprawę po MTX, mieli wyjściowo istotnie niższe wartości TLC i FVC w porównaniu z grupą bez poprawy po MTX. Po zakończeniu leczenia jedyną istotnie statystycznie różnicę między obiema grupami obserwowano w zakresie DLCO. U 11 chorych (22%) przerwano leczenie z powodu objawów ubocznych. Najczęściej obserwowanym objawem ubocznym leczenia był wzrost wskaźników wątrobowych (10 chorych, 20%). U 4 osób stwierdzono powikłania infekcyjne. U żadnego chorego nie stwierdzono powikłań zagrażających życiu. Wnioski: Metotreksat w monoterapii może być bezpieczną i skuteczną alternatywą dla steroidów. U części chorych należy spodziewać się obiektywnej poprawy czynności płuc po leczeniu. Wskazane są dalsze badania w poszukiwaniu wskaźników prognozujących skuteczność leczenia.